- รถ Benz ของคุณดูธรรมดาไปเลย เมื่อจอดข้าง Ferrari
- ปลาหิมะ 490.- ดูถูกไปเลยเมื่อวางข้างเนื้อวากิว 5,900.-
- คนสูง 180 ดูเตี้ยไปเลยเมื่อยืนข้างนักบาสสูง 198
- กำไร 100 ล้านของบริษัทคุณดูน้อยไปเลย เมื่อเทียบกับบริษัทในตลาดหลักทรัพย์ที่กำไร 5,000 ล้าน
เห็นไหม? ทุกสิ่งทุกอย่างเกิดจากการเปรียบเทียบ และนั่นคือที่ของ “Contrast Effect”
Contrast Effect เราตัดสินเรื่องหนึ่งเพราะมาจากการเปรียบเทียบ
Contrast Effect คือกับดักอคติทางความคิดอย่างหนึ่ง ที่การ “เปรียบเทียบ 2 สิ่ง” ที่แตกต่างชัดเจน (Contrast) นำไปสู่การเข้าใจความจริงที่บิดเบือน โดยเราอาจเผลอเปรียบเทียบแค่ 2 สิ่งนี้แทนที่จะเปรียบเทียบกับ “มาตรฐาน” ตัวชี้วัดต่างๆ
เรื่องนี้อันตรายมาก เพราะการตัดสินใจของเราจะไม่มีประสิทธิภาพเลยเมื่อตั้งอยู่บนความเข้าใจผิดๆ และการไร้ซึ่งมาตรฐาน
Contrast Effect จะยิ่งทรงพลังเมื่อ 2 สิ่งที่เปรียบเทียบนั้น เป็นของประเภทเดียวกันแต่มีความ “แตกต่างสุดขั้ว”
เช่น บริษัท Startup เกิดใหม่ด้านเดลิเวอรี่ของคุณกำไร 100 ล้านตั้งแต่ปีแรก อาจดูน้อยไปเลยเมื่อเทียบกับ Startup ด้านเดลิเวอรี่บริษัทอื่นที่กำไร 1,000 ล้าน
หลากหลายการวิจัยในสหรัฐอเมริกาพบว่า ผู้คนยินดีที่จะเดินไกลขึ้น 10 นาที ถ้าประหยัดค่าอาหารกลางวันได้ $10…แต่คนๆ เดียวกันนี้ จะไม่ยอมเดินไกลขึ้น 10 นาที เพื่อประหยัดเงินจำนวนเท่ากัน ($10) ถ้าเขาซื้อชุดสูทราคา $1,000 !!
Contrast Effect ในกรณีนี้ จะเทียบกันระหว่าง อาหารกลางวัน $10 VS. สูท $1,000 ซึ่งความต่าง 100 เท่าขนาดนี้ ก็ส่งผลให้เราเลือกที่จะทำ-ไม่ทำ (เดินเพิ่มขึ้น 10 นาที)
แต่ทั้งนี้ทั้งนั้น Contrast Effect เป็นได้ทั้งแง่บวกและแง่ลบ (Positive & Negative) ซึ่งอยู่ที่มุมมอง-ผลกระทบที่ตัวคุณได้รับ
- เทียบยอดขายบริษัทอื่น แล้วบริษัทคุณมียอดขายสูงกว่ามาก…เป็น Positive ต่อคุณ
- รถ Benz คุณดูธรรมดาไปเลยเมื่อจอดข้าง Ferrari…เป็น Negative ต่อคุณ
Contrast Effect เกิดขึ้นได้อย่างไร?
มนุษย์มองอะไรล้วนเป็นการ “เปรียบเทียบ” ทั้งสิ้นซึ่งทำงานในระดับจิตใต้สำนึก เพราะการเปรียบเทียบ ทำให้เรารู้ว่าอยู่ “จุด” ไหน?
- คุณจะรู้ได้อย่างไรว่าคุณทำงาน เก่ง/ไม่เก่ง ถ้าคุณไม่เปรียบเทียบกับคนอื่น?
- คุณจะรู้ได้อย่างไรว่าเงินเดือน มาก/น้อย ถ้าคุณไม่เปรียบเทียบกับคนอื่น?
และยังเป็นกลไกของสมองที่คอยหาทางลัดให้เราโดยการตัดสินใจอย่างเฉียบพลัน (Snap judgement) เมื่อเรา “สรุป” เรื่องนั้นๆ ได้แล้ว ก็มีเวลาไปคิด-ทำเรื่องอื่น
ตัวอย่างต่อไปนี้ สะท้อนว่า Contrast Effect สอดแทรกอยู่ทุกมิติของชีวิตเรา
Contrast Effect ในการลงทุน
ราคาหุ้นในตลาดคืออีกตัวอย่างที่ชัดเจน “ราคา” มันอยู่ของมันตามกลไกซื้อขายในตลาดอยู่แล้ว ไม่ควรจะมีคำว่า “ราคาสูงไป” หรือ “ราคาต่ำไป”
ราคาที่สูงไป-ต่ำไป ล้วนเกิดจากนักลงทุนกำหนดกรอบราคาในใจอยู่แล้ว ซึ่งกรอบนี้ก็อาจมาจากการเปรียบเทียบราคาในอดีตหรือราคาหุ้นตัวอื่นนั่นเอง
การเงิน-การลงทุนยังเป็นตัวอย่างชั้นดีของ “Contrast Effect แบบซ่อนเร้น” กล่าวคือ เป็นความต่างเพียงน้อยนิดจนคนเราไม่ทันสังเกต
เช่น เงินเฟ้อที่สูงขึ้นทุกปี…แต่ปีละไม่กี่ % จนผู้คนไม่ได้ตระหนักถึงผลกระทบ เลยไม่ได้ให้ความสำคัญกับการลงทุนที่ให้ผลตอบแทนชนะเงินเฟ้อ สุดท้าย เงินที่เขามีอยู่ จึงมีแนวโน้มด้อยค่าลงในอนาคตอย่างน่าเสียดาย (โดนเงินเฟ้อกิน)
Contrast Effect ในการเฟ้นหาคนเก่ง
บริษัทอาจพลาดได้ตัวคนเก่งไปเพียงเพราะอิทธิพลจาก Contrast Effect
HR อาจไม่ได้ตัดสินใจจากหลักการเหตุผล / ไม่ได้ตัดสินจากมาตรฐานชี้วัดในอุตสาหกรรม / ไม่ได้ตัดสินโดยเทียบจากเป้าหมายของเรา…แต่ตัดสินใจจากการเปรียบเทียบแค่ 2 สิ่งตรงหน้า (หรือไม่กี่อย่าง) ซึ่งนำไปสู่ความผิดพลาดได้อย่างง่ายดาย
เช่นการสัมภาษณ์งาน ถ้า Candidate คนแรกหน้าตาดีมาก บุคลิกดีมาก พูดจาคล่องแคล่ว…จะถูกเปรียบเทียบกับคนต่อไปทันที และถ้า Candidate คนที่สอง เกิดไม่ได้หน้าตาดี ไม่ได้บุคลิกดี พูดจาไม่คล่อง…ก็อาจถูกปัดตกหรือมองข้ามความสามารถไปได้ง่ายๆ (แม้จะมีคุณสมบัติครบครัน)
เรื่องนี้ต้องอาศัย HR ที่มีประสบการณ์ รู้เท่าทันสติตัวเอง และควรมี Checklist มาตรฐานที่ชัดเจนเพื่อไม่ให้ Contrast Effect เข้ามามีอิทธิพลเหนือตัวเอง
Contrast Effect ในร้านอาหาร
มักเป็นกลยุทธ์การตั้งราคา พบเจอได้บ่อยแบบซึ่งๆ หน้าตามร้านอาหาร เช่น ในใบเมนูหน้าแรกอาจนำเสนอเมนูตัวท็อปของร้าน “เนื้อวากิว A5 ราคา 5,900 บาท” ขณะที่เมนูอื่นๆ ที่ลูกค้ามีแนวโน้มสั่ง (และร้านตั้งใจขาย) อาจเป็น “ชุดปลาหิมะย่างเกลือ ราคา 490 บาท”
นี่คือกลยุทธ์ทำให้ของดูถูกลง โดยการวางสินค้าราคาแพงเคียงข้างสินค้าที่ราคาแพงยิ่งกว่า!
ลูกค้าทั่วไปอาจสังเกตว่า เดิมที ปลาหิมะราคา 490 บาทก็ไม่ใช่ราคาถูกๆ แต่เมื่อถูกวางคู่เปรียบเทียบกับเนื้อวากิว A5 ที่ราคาสูง 5,900 บาท…ทำให้ราคาปลาหิมะดูสมเหตุสมผลขึ้นมาทันที (รู้สึกถูกลง)
Contrast Effect ในชีวิตประจำวัน
เวลาถ่ายรูปเซลฟี่กับเพื่อนฝูง ถ้าเราถ่ายกับเพื่อนที่ “หน้าตาดี” เป็นพิเศษ ตัวเราอาจถูกรังสีออร่ากลบ จนดูกลายเป็นคนหน้าตาไม่ดีไปได้เลย
ครั้งหน้า ถ้าอยากโดดเด่นท่ามกลางเพื่อนฝูง ต้องพยายามไม่ยืนข้างคนหน้าตาดี…
รู้เท่าทัน Contrast Effect
Contrast Effect มีอิทธิพลต่อทุกมิติของชีวิตเรา เพื่อไม่ให้เราติดกับดักจิตวิทยานี้ เราควรต้องตั้ง “เป้าหมาย” ที่ต้องการ หรือมี “มาตรฐานชี้วัด” ในเรื่องนั้นๆ
- แม้เทียบกับ Startup แข่งในวงการที่กำไร 1,000 ล้าน แต่ Startup เกิดใหม่ของคุณที่กำไรปีแรก 100 ล้าน ก็อาจเกินเป้าหมายที่ตั้งไปมากโขแล้ว และอาจเป็นอัตรากำไรที่สูงกว่าค่าเฉลี่ยในอุตสาหกรรม
- แม้คุณจะดูเตี้ยไปเลยเมื่อเทียบกับนักบาสที่สูง 198 แต่ส่วนสูงของคุณที่ 180 สูงยาวเข่าดี ก็ถือว่าเป็นส่วนสูงที่ทำให้คุณแต่งตัวดูดีในชีวิตประจำวันได้แล้ว แถมมากกว่าค่าเฉลี่ยส่วนสูงชายไทยที่ 171
- แม้รถ Benz ของคุณที่จอดข้าง Ferrari แล้วจะถูกกลบรัศมี แต่อย่างน้อย รถ Benz คันนี้คือรถในฝันของคุณ และเป็นสิ่งที่แสดงถึงการประสบความสำเร็จที่สังคมยอมรับโดยทั่วไปเลยทีเดียว
ทำ “แบบประเมินอาชีพ” จาก CareerVisa เพื่อค้นหาอาชีพที่ใช่ งานที่ชอบ…จะได้มีความสุขในการทำงานทุกๆ วัน >>> https://www.careervisaassessment.com/five-shades-assessment-th/
ยังไม่รู้จะหางานอะไรดี? รีบเข้าไปที่ >>> www.careervisaassessment.com
ทำ Resume แบบมืออาชีพได้ง่ายๆ ที่ >>> https://myrightcareer.net/
อ้างอิง